In Frankrijk wordt jaarlijks ongeveer 8.500 ton koper aangewend ten gunste van de landbouw. Ongeveer de helft daarvan wordt gebruikt voor het aanmaken van de fameuze "Bordelese pap", waarmee men de meeldauw kan bestrijden in de wijngaarden.
Deze schimmelziekte die sedert 1878 de wijngaarden bedreigd kan de oogstvolumes zeer ernstig verlagen. Bepaalde wijnjaren zoals 1993 en 2000, kunnen hiervan meespreken.
Aan de basis van deze ziekte ligt de Plasmopara Viticola-paddestoel. Deze valt alle groene delen aan van de wijnstok: de bladeren, de twijgen, de bloeiwijze en de druiventrossen zelf.
En zo worden gedurende meer dan een eeuw belangrijke hoeveelheden koper gebruikt onder de vorm van Bordelese pap. Het probleem hierbij ligt in het feit dat koper een weinig mobiel element is dat zich zeer sterk bindt met de organische materie van de ondergrond en de klei. In tegenstelling tot de organische pesticiden die kunnen afgebroken worden, hoopt het koper zich op in de ondergrond. Zo heeft onderzoek op de ondergrond in Champagne verontrustende waarden aangetoond in de eerste centimeters van de bodem. De concentraties lagen tot 100 maal hoger dan de normale waarden.
Ondanks deze recente controverse is het koper een getolereerde substantie in de biologische landbouw.
Men beschouwt het koper - net zoals zwavel en insecticiden van vegetale oorsprong - als een zeer natuurlijke component, en daardoor toegelaten in de biologische wijnbouw.
De gevolgen van het koper
Het is inderdaad reeds duidelijk aangetoond dat met koper efficiënt kan gevochten worden tegen schimmelziekten, zoals de meeldauw, de oïdium of de Black-Rot. Toch zijn er ook een hele reeks vervelende bijwerkingen. Naast de reeks vermelde ophoping in de bodem, wordt ook de microbiële biomassa verlaagd.
In een aantal gevallen heeft men ook een toxiciteit kunnen aantonen bij de wijnstok, met een groei achterstand als gevolg. Koper wordt ook in verband gebracht met bepaalde problemen in de vruchtzetting (coulure) en kan aan de basis liggen van de millerandage, waarbij er een ongelijkmatige groei en rijping optreedt in eenzelfde druiventros.
Een laatste pijnpunt dat door professor Dubourdieu wordt aangegeven betreft het feit dat de aanwezigheid van residu van koper in de most aanleiding geeft tot het verlies van bepaalde aroma's van de wijn, meer bepaald van de typische geuren van de sauvignondruif.
Een Europese norm
Teneinde de problemen verbonden met het gebruik van koper in te dijken, stuurt de Europese Commissie aan op een vermindering van de dosissen. Deze beperking die ontegensprekelijk voordelen biedt inzake milieubescherming stelt geen problemen voor de traditionele wijnbouw die beschikt over een heleboel alternatieven voor het kopersulfaat. Het wordt evenwel lastiger voor de biologische landbouw, gezien het gereputeerde onderzoekscentrum voor de biologische landbouw behandelingen met koper aanraadt, zowel voor als na de bloeitijd.
De dosissen - toegelaten door de Europese Commissie - bedragen van 8 kg koper per hectare en per jaar. Deze verordening geldt voor dit jaar tot eind 2005. Nadien verlaagt men de norm tot 6 kg per hectare per jaar.
De biologische wijnboeren vinden deze norm veel te laag. In moeilijke jaren hebben zij meer dan 10 kg per hectare nodig gehad om hun percelen efficiënt te beschermen. De vastgelegde normen zullen wel kunnen gerespecteerd worden op de gemakkelijk toegankelijke hellingen. Elders zal het veel moeilijker zijn.
Om problemen te voorkomen eisen de biologische wijnboeren een breed Europees onderzoeksprogramma om alternatieve substanties op te sporen, die het koper kunnen vervangen en in overeenstemming zijn met de biologische vereisten.
Bordelese Pap
De Bordelese pap is een mengeling van kopersulfaat en kalk, en sterk herkenbaar aan de blauwe kleur. Bepaalde bronnen beweren dat de cryptogame werking (efficiënt tegen de paddestoelen) toevallig werd gevonden door de Bordelese wijnbouwers. Deze besproeiden hun wijngaarden met een mengeling van kopersulfaat en kalk om hun druiven oneetbaar te maken en daardoor dieven af te schrikken.
