We hebben al een paar artikels geschreven over het gebruik van houten vaten tijdens de vinificatie of de rijping van wijn. Graag wens ik te benadrukken dat het gebruik van hout helemaal geen noodzaak is en dat ik de meeste witte wijnen zelfs verkies zonder dat ze ook maar enige houtlagering hebben ondergaan. De keuze hiervoor hangt volledig af van welke type wijn je wenst te maken!
Het is inderdaad zo dat in de precieze en doordachte wereld van wijn de keuze van het materiaal waarin de vinificatie zal plaats vinden niet enkel een technische beslissing is. Het is ook een weldoordachte overweging van welke wijn de wijnmaker wenst te maken! Terwijl eiken vaten vaak de meeste aandacht krijgen vanwege hun romantische associaties met rijping, zijn er twee stille krachten die een cruciale rol spelen bij de productie van enkele van ’s werelds beste wijnen: roestvrijstalen tanks en betonnen kuipen. Deze klassieke vinificatie opties worden al decennialang gebruikt en vormen een solide basis in zowel de traditionele als de moderne wijnbouw. En ja, we weten dat vinificatie in amforen of andere ‘terug naar de natuur’ technieken tegenwoordig razend populair zijn. Maar laten we daar nu even bewust niet op ingaan. Dit artikel draait om twee klassieke methodes: de strakke precisie van roestvrijstaal en de subtiele charme van beton.
Roestvrijstaal: Het gereedschap van de modernist
Roestvrijstalen tanks brachten een ware revolutie teweeg in de wijnindustrie door een mate van controle mogelijk te maken die voorheen ondenkbaar was. Ze zijn als laboratoriumapparatuur in de wijnwereld: glanzend, hygiënisch en ongelooflijk efficiënt.
Belangrijkste kenmerken:
✅ Temperatuurregeling: Een van de grootste voordelen van roestvrijstaal is de mogelijkheid om de temperatuur uiterst nauwkeurig te regelen. De meeste tanks zijn uitgerust met ingebouwde koelwanden, waardoor wijnmakers de vergistingstemperaturen precies kunnen beheersen. Dit is vooral essentieel om de delicate aroma’s van witte wijnen en fruitige rode wijnen te behouden.
✅ Neutraliteit: In tegenstelling tot eikenhout geeft roestvrijstaal geen extra smaken af aan de wijn. Dit is een enorm voordeel voor wijnmakers die de zuivere fruitexpressie en het terroir willen laten spreken zonder enige invloed van hout of oxidatie.
✅ Hygiëne & Onderhoud: Roestvrijstaal is de schoonmaakfreak onder de vinificatievaten. Het gladde, niet-poreuze oppervlak maakt het bestand tegen bacteriën, gemakkelijk te reinigen en snel te desinfecteren. Meestal met heet water, stoom of gespecialiseerde schoonmaakmiddelen. Er is geen risico op achterblijvende smaken of besmetting van vorige batches.
Hoe lang gaan ze mee?
Onbeperkt, mits goed onderhouden. Roestvrijstaal degradeert niet zoals hout, waardoor het een langetermijninvestering is voor wijnhuizen. Zolang de tanks regelmatig worden gereinigd en beschermd tegen corrosie, kunnen ze tientallen jaren meegaan zonder hun efficiëntie te verliezen.
Ideaal voor:
- Frisse, strakke witte wijnen
- Fruitige, jonge rode wijnen
- Wijnmakers die precisie en controle nastreven
Betonnen Kuipen: De oudgediende met karakter
Betonnen kuipen brengen een totaal andere filosofie met zich mee. Ze zijn de oude zielen van de wijnkelder: robuust, betrouwbaar en met een subtiele invloed op de wijn. Ooit waren ze de standaard in vele wijnhuizen, en vandaag maken ze een sterke comeback. Vooral wijnmakers die de voorkeur geven aan natuurlijke temperatuurstabiliteit en een lichte zuurstofuitwisseling zien beton als een waardevolle bondgenoot.
Belangrijkste kenmerken:
✅ Thermische stabiliteit: Beton reguleert temperatuur op een natuurlijke manier. Hoewel het geen ingebouwd koelsysteem heeft zoals roestvrijstaal, werkt het als een uitstekende isolator. Dit houdt de temperatuur tijdens de vergisting stabiel zonder dat er veel ingegrepen hoeft te worden.
✅ Porositeit & micro-oxidatie: In tegenstelling tot roestvrijstaal is beton enigszins poreus, waardoor er een minimale hoeveelheid zuurstof bij de wijn kan komen. Dit helpt tannine in rode wijnen te verzachten en voegt textuur toe, zonder dat er invloed is van hout. Het vormt een mooi midden tussen de zuiverheid van staal en de oxidatieve invloed van eiken vaten.
✅ Textuur en mondgevoel: Sommige wijnmakers beweren dat beton wijnen een zekere rondheid en complexiteit geeft, waardoor ze beter in balans zijn. Vooral bij witte en medium-body rode wijnen.
Hoe lang gaan ze mee?
Betonnen kuipen zijn de tanks die niet opgeven. Mits goed onderhouden, kunnen ze honderd jaar of langer meegaan. Sommige wijnhuizen in Frankrijk en Italië gebruiken nog steeds betonnen kuipen die vóór de Tweede Wereldoorlog zijn gebouwd. In tegenstelling tot roestvrijstaal corroderen ze niet, maar ze moeten wel periodiek worden bijgewerkt om microbiële besmetting te voorkomen.
Reiniging & onderhoud:
Moderne betonnen kuipen zijn vaak bekleed met epoxy of glas om te voorkomen dat de wijn in het materiaal trekt. Reinigen gebeurt meestal door schrobben, spoelen met heet water en af en toe een voedselveilige zure oplossing om wijnsteenzuurafzettingen te verwijderen. Eventuele scheuren of slijtage aan de bekleding moeten gerepareerd worden om bacteriële problemen te voorkomen.
Ideaal voor:
- Volle witte en gestructureerde rode wijnen
- Wijnmakers die een balans zoeken tussen fruitexpressie en zachte zuurstofuitwisseling
- Traditionele wijnmakers en liefhebbers van ‘natuurlijke’ vinificatie
Conclusie: welke moet de wijnmaker kiezen?
Er is geen absolute winnaar in de strijd tussen roestvrijstaal en beton! Roestvrijstaal biedt precisie, frisheid en lange levensduur, wat het ideaal maakt voor wijnen waarin fruitexpressie centraal staat. Beton daarentegen brengt een vleugje ouderwetse charme en geeft structuur en textuur aan wijnen zonder de invloed van hout.
Veel wijnhuizen gebruiken dan ook beide. Sommigen laten de gisting plaatsvinden in roestvrijstaal en rijpen de wijn vervolgens in beton, terwijl anderen juist beginnen in beton voor textuur en daarna overstappen naar staal om de frisheid te behouden. De keuze hangt af van de wijnstijl en de visie van de wijnmaker.
