Het is me opgevallen dat het gebruik van het woord 'salinity' almaar vaker wordt gebruikt bij het beschrijven van een wijn. Vooral als ik in Italië vertoef is dit woord gangbaar geworden bij de proefnotities. Ook bij mezelf merk ik dat het steeds vaker voorkomt in mijn wijnbesprekingen. In het begin was het me niet onmiddellijk duidelijk waar ik deze gewaarwording moest plaatsen bij het proeven van wijn... Misschien is dit ook zo wel bij jullie?
In de wijnproeverij-woordenschat is 'salinity' een modewoord geworden, vooral bij het beschrijven van Italiaanse witte wijnen. Van de zonnige kusten van Sicilië tot de wijngaarden van Friuli. Veel wijnliefhebbers schrijven deze eigenschap toe aan de unieke terroirs van Italië. Maar wat betekent salinity precies in wijn? Is het hetzelfde als saltiness of minerality, of iets compleet anders?
De betekenis van salinity in wijn
Salinity in wijn verwijst naar een zintuiglijke indruk die een lichte zilte of maritieme kwaliteit op het gehemelte oproept. Dit komt het meest voor bij wijnen uit kustregio’s, waar de nabijheid van de zee mogelijk invloed heeft op de groei van de druiven. Maar salinity is niet beperkt tot maritieme wijngaarden; het is ook verbonden met de samenstelling van de bodem, wijnbereidingstechnieken en het samenspel van zuurgraad en textuur in een wijn.
Hoewel salinity doet denken aan een zoutige impressie, impliceert het niet letterlijk de aanwezigheid van natriumchloride (keukenzout) in wijn. Het is eerder een subtiele perceptie die de frisheid, textuur en zuurgraad van een wijn versterkt, waardoor een indruk van hartigheid ontstaat.
Salinity versus saltiness
Hoewel de termen vaak door elkaar worden gebruikt, zijn salinity en saltiness niet uitwisselbaar. Saltiness is een basissmaak die wordt waargenomen door de aanwezigheid van natriumionen en wordt zelden als primaire descriptor in wijnen gebruikt. Een lichte perceptie van zout kan voorkomen in wijnen die kleine hoeveelheden natuurlijke zouten bevatten van mineraalrijke bodems, maar dit is zeer zeldzaam.
Salinity daarentegen is complexer. Het is een holistische zintuiglijke ervaring die wordt beïnvloed door zuurgraad, balans en zelfs de evocatieve kracht van aroma. Bij Italiaanse witte wijnen zoals Vermentino uit Sardinië of Falanghina uit Campanië kan de salinity bijvoorbeeld de ziltige lucht van de zee oproepen of de subtiele hartigheid van olijven, wat de diepgang en het gastronomische potentieel van de wijn vergroot.
De rol van minerality
Een andere term die vaak overlapt met salinity is 'minerality'. Hoewel beide termen verwijzen naar niet-fruitige en niet-kruidachtige kenmerken in wijn, zijn ze afkomstig van verschillende waarnemingen. Minerality is een bredere term die aardse, vuursteenachtige of kalkachtige sensaties omvat, vaak geassocieerd met wijnen van mineraalrijke bodems zoals vulkanische of kalkhoudende terreinen.
Salinity kan worden beschouwd als een subcategorie van minerality; meer bepaald de zilte neef. Wijnen uit regio’s zoals Etna (vulkanische bodems) of Lugana (klei en kalksteen) tonen een mineraal profiel dat salinity kan omvatten, maar zich ook uitstrekt tot rokerige, steenachtige of metaalachtige kwaliteiten.
Italiaanse witte wijnen en de connectie met salinity
Italiaanse witte wijnen staan bekend om hun salinity, een weerspiegeling van zowel de diversiteit van het terroir als de nabijheid van veel wijngaarden tot de zee. Enkele opvallende voorbeelden zijn:
- Vermentino (Sardinië, Toscane, Ligurië): Vaak beschreven als "de zeebries in een glas," met uitgesproken salinity naast tonen van citrus, kruiden en een frisse afdronk.
- Falanghina (Campanië): Deze oude variëteit staat bekend om zijn levendige zuurgraad en een zilte toets die de Tyrrheense kust oproept.
- Etna Bianco (Sicilië): Gemaakt van hoofdzakelijk Carricante druiven geteeld op vulkanische bodems, balanceert deze wijn salinity met een levendige minerality en rokerige, hartige ondertonen.
- Soave (Veneto): Een klassieke wijn op basis van Garganega, met vaak amandel- en zilte smaken die voortkomen uit de kalkhoudende tot vulkanische bodems.
Hoe ontstaat salinity in wijn?
Salinity in wijn wordt niet direct veroorzaakt door zeebries of zoutafzettingen. Het wordt gevormd door verschillende factoren:
1. Bodemsamenstelling: Mineraalrijke bodems, vooral die met hoge concentraties zouten of mariene fossielen, kunnen de perceptie van salinity in de wijn versterken.
2. Klimaat: Kustwinden en maritieme invloeden kunnen subtiel invloed hebben op de rijping van druiven, wat resulteert in frissere, ziltige kenmerken.
3. Zuurgraad: Wijnen met een hoge zuurgraad dragen vaak het levendige karakter dat geassocieerd wordt met salinity.
4. Wijnbereiding: Langdurig contact met de droesem of specifieke fermentatietechnieken kunnen textuureigenschappen versterken die salinity nabootsen.
Waarom is het belangrijk voor wijnliefhebbers?
De perceptie van salinity in wijn voegt complexiteit toe, wat het een gewilde eigenschap maakt voor foodpairing en een indicator van de connectie van de wijn met het terroir. Salinity vormt een perfecte match met zeevruchten, versterkt umami-smaken en biedt een tegenwicht aan rijke of romige gerechten.
Bij het proeven van een Italiaanse witte wijn is salinity niet alleen een smaak, maar ook een brug tussen de wijn en zijn omgeving: een smaakexpressie van de bodem, de zee en de zon.
Conclusie
Salinity in wijn is meer dan een sensatie; het is een ervaring die je meeneemt naar de plek waar de wijn is geboren. Hoewel het nuances deelt met saltiness en minerality, blijft het een unieke en poëtische eigenschap waarin Italiaanse witte wijnen uitblinken. Of het nu gaat om de frisse Vermentino uit Sardinië of de vulkanische witte wijnen uit Sicilië, salinity nodigt ons uit om niet alleen de druif te proeven, maar ook het landschap zelf.
De volgende keer dat je een Italiaanse witte wijn met een zilte toets proeft, sluit je ogen en laat je meenemen naar de kustwijngaarden of de eeuwenoude bodems waar het verhaal begon.
