Merlot onder druk: hoe klimaatverandering de geliefde druif in gevaar brengt


Wie de vakliteratuur volgt of regelmatig naar wijnpodcasts luistert, hoort vaak een bekende waarschuwing als het gaat om klimaatverandering en wijnbouw: Merlot wordt in een opwarmende wereld steeds kwetsbaarder, en het behouden van deze druif zal een uitdaging worden. Maar terwijl sommige wijnboeren het aandeel van Merlot willen verminderen, blijkt in de praktijk dat deze druif nog altijd de dominante keuze is. Waarom blijft Merlot, ondanks het gesakker van de wijnboeren op deze druif, dan toch zo belangrijk? 

Klimaatverandering en de wijnbouw: een grote uitdaging

Het effect van klimaatverandering is voelbaar in de wijnbouw wereldwijd. Hogere temperaturen, veranderende neerslagpatronen en extreme weersomstandigheden, zoals droogtes en hittegolven, zetten vele wijnregio’s onder grote druk. Wijnbouwers zijn afhankelijk van een stabiel klimaat om druiven van hoge kwaliteit te telen, maar de opwarming dwingt hen tot aanpassingen in zowel de teelt als de oogstmethodes.

Een van de meest directe effecten is dat druiven sneller rijpen. Merlot, een druif die al vroeg rijpt, kan hierdoor een overrijpe, ‘jamachtige’ smaak krijgen, met hogere alcoholpercentages en een verlies aan zuurtegraad. Dit kan het verfijnde, evenwichtige karakter verstoren dat de druif kenmerkt. Het dilemma is dan ook dat Merlot in de toekomst wellicht niet meer past binnen het smaakprofiel dat consumenten ervan verwachten.

Het belang van diversiteit

Een belangrijk principe is dat diversiteit in biologische systemen essentieel is voor veerkracht. Net zoals ecosystemen meer weerstand bieden tegen verstoringen als ze een grote biodiversiteit hebben, geldt dit ook voor wijnbouwsystemen. De afhankelijkheid van een beperkt aantal druivensoorten kan een groot risico vormen. Hoewel er binnen de Vitis vinifera, de belangrijkste wijnstokkenfamilie, meer dan 1.000 variëteiten bestaan, wordt wereldwijd slechts een klein deel hiervan gebruikt. Studies tonen aan dat slechts 11 druivensoorten verantwoordelijk zijn voor meer dan een derde van de wereldwijde wijnproductie. Dit gebrek aan diversiteit verhoogt het risico dat traditionele druivensoorten, zoals Merlot, steeds kwetsbaarder worden voor klimaatverandering.

Merlot als probleemkind van klimaatveranderingen

Merlot staat bekend om zijn zachtheid, sappige fruittonen en rijpingsgemak, waardoor hij geliefd is bij zowel wijnmakers als consumenten. Echter, zijn gevoeligheid voor warmte maakt hem blijkbaar kwetsbaar in een wereld die snel opwarmt. De druif is in de wijnwereld (voornamelijk in Bordeaux en grote delen van Italië) een belangrijk gespreksonderwerp wanneer het gaat om variëteit en klimaatverandering. 'The Merlot taste different, It's not the same as it used to be' hoor je dan uit de monden van de wijnboeren. Enkele van de stoorzenders zijn:

  • Vroege rijping: Merlot is van nature een druif die relatief vroeg rijpt. Bij hogere temperaturen kan dit leiden tot een snelle ophoping van suiker en daling van de zuurtegraad, waardoor de druif een overrijpe, ‘jamachtige’ smaak krijgt. In een warm klimaat, zoals dat van Bordeaux en Italiaanse regio’s zoals Toscana, Veneto en Friuli, wordt de rijping steeds verder versneld, waardoor wijnmakers moeite hebben om de optimale oogsttijd te bepalen. Dit kan leiden tot wijnen die hun kenmerkende balans verliezen en te zwaar worden.
  • Alcoholgehalte en smaakbalans: Door de snellere rijping accumuleert Merlot meer suikers, wat resulteert in hogere alcoholpercentages bij fermentatie. Hoge alcoholniveaus kunnen de subtiliteit van de wijn verdoezelen, wat niet ideaal is voor een druif die bekendstaat om zijn zachte mondgevoel en evenwichtige smaakprofiel.
  • Verhoogde kans op ziektes en schimmelgroei: Hogere temperaturen en vochtigheid verhogen het risico op ziektes zoals meeldauw en schimmel, waarvoor Merlot bijzonder gevoelig is. Deze ziektes bedreigen de kwaliteit en opbrengst van de druiven, wat intensieve beheersmaatregelen vraagt zoals besproeiing en extra zorg, wat weer extra kosten en ecologische impact met zich meebrengt.

Veel wijnhuizen overwegen om minder afhankelijk te worden van Merlot en te kiezen voor meer Cabernet Sauvignon in hun blends. Opvallend genoeg blijkt uit cijfers van de aanplant der druivensoorten dat deze met Merlot stabiel is gebleven, terwijl het areaal van Cabernet Sauvignon en Cabernet Franc is afgenomen.

Dit roept de vraag op: waarom blijft Merlot ondanks de bezorgdheid nog steeds de meest gebruikte druif? Wellicht is de mindset bij de wijnboeren om bepaalde delen van de aanplant in hun wijngaarden te vervangen nog niet volledig aanwezig. Hierdoor geholpen door de markt waarop de vraag naar Merlot wijnen en traditionele wijnstijlen nog altijd veelvuldig aanwezig is. Ongetwijfeld sterker dan de behoefte om zich aan te passen aan de veranderende klimatologische realiteit.

Traditionele en innovatie aanpassingen

Hoewel de uitdagingen groot zijn, zoeken wijnmakers naar innovatieve oplossingen om de Merlot (en uiteraard ook andere druivensoorten) in stand te houden. Naast de introductie van nieuwe rassen, zoals we al zien in Bordeaux, experimenteren wijnboeren ook met andere aanpassingen om het klimaat in de wijngaarden beter beheersbaar te maken:

  1. Bladbeheer (canopy management): Door het bladerdak strategisch te snoeien kunnen druiven beter beschermd worden tegen overmatige zon en hitte, wat helpt om de druivenkoeling te reguleren en overrijping te voorkomen.
  2. Wijngaardlocaties op hoogte: Wijnproducenten zoeken nieuwe wijngaardlocaties op grotere hoogte, waar koelere temperaturen een langere groeicyclus mogelijk maken en overrijping verminderen.
  3. Genetische innovatie en hybriden: Onderzoek naar hybriden en genetische aanpassing neemt toe. Hoewel deze hybriden nog niet dezelfde smaakdiepte bieden als de traditionele Merlot, kunnen ze wel beter bestand zijn tegen hitte en droogte.
  4. Waterbeheer: In droge regio’s wordt waterbeheer steeds belangrijker. Technieken zoals druppelirrigatie en bodembedekking worden toegepast om het watergebruik te optimaliseren en de effecten van droogteperiodes te verminderen. 
  5. Oogsttijdstip aanpassen: Wijnmakers oogsten Merlot-druiven steeds eerder om overrijping te voorkomen en de frisheid en zuurtegraad van de druif te behouden. Dit is soms een compromis voor het volledige aroma- en smaakpotentieel van de druif, maar het helpt om de negatieve effecten van hitte te temperen.

Conclusie

Merlot bevindt zich in een uitdagende positie in een opwarmende wereld. Zowel in Bordeaux als in Italië voelen wijnmakers de druk om zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden. Terwijl de druif bij koele tot gematigde temperaturen zijn beste eigenschappen laat zien, kan overmatige hitte snel tot kwaliteitsverlies leiden. Toch tonen wijnmakers zich veerkrachtig en vindingrijk. Door middel van slimme technieken en innovaties proberen zij het beste uit de Merlot druif te halen, zelfs in veranderende klimatologische omstandigheden.

Het succes van deze aanpassingen zal bepalen of Merlot zijn prominente plek in de wijnwereld kan behouden, of dat we in de toekomst meer hybride en hittebestendige druivensoorten in ons glas zullen zien. Wat vaststaat, is dat de wijnbouw een sector is die zowel creativiteit als aanpassingsvermogen vereist om de uitdagingen van klimaatverandering het hoofd te bieden.

Merlot: the most widespread red grape variety of Bordeaux