Bij één van mijn wijnproducenten stelde ik enkele jaren na elkaar vast dat de kleur van de roséwijn die ze produceren lichter van kleur werd. Navraag bij de producent naar het waarom leverde telkens hetzelfde antwoord op: ‘We produceren onze rosé wijn nog steeds op dezelfde manier, en dus moeten de klimatologische omstandigheden de oorzaak zijn’. Ik voelde aan dat bij het formuleren naar het antwoord op mijn vraag, men niet het achterste van de tong liet zien. Bij het lezen van een artikel over roséwijnen kwam het gebruik van koolstoffilter ter sprake. Dit zou wel eens het passende antwoord kunnen zijn. Bij de productie van roséwijn is de kleur immers een bepalende factor voor de perceptie en aantrekkingskracht van de wijn. De tinten variëren van licht perzik roze tot diep framboos, afhankelijk van druivensoort, schilcontact en fermentatietijd. Toch kan het gebeuren dat een wijnmaker tijdens het vinificatieproces stuit op een ongewenste intensiteit van kleur wat afbreuk kan doen aan de esthetische en commerciële waarde van de wijn. Een oplossing hiervoor is het gebruik van koolstoffilters, een techniek die vaak wordt ingezet om kleur te verminderen of aan te passen. Echter, het gebruik van deze filters is niet zonder beperkingen en moet voldoen aan specifieke regelgeving.
Wat zijn koolstoffilters?
Koolstoffilters worden traditioneel gebruikt voor het zuiveren van vloeistoffen en gassen, vooral in de voedingsmiddelen- en drankindustrie. In de wijnproductie zijn deze filters ontworpen om specifieke stoffen, zoals fenolen, tannine en kleurstoffen, te verwijderen. Geactiveerde koolstof heeft een poreuze structuur die moleculen met ongewenste eigenschappen, zoals overtollige kleurstoffen, kan binden en elimineren. Dit kan wijnmakers helpen de kleurintensiteit van hun roséwijn te corrigeren.
De effectiviteit van deze filters hangt af van hun adsorptiecapaciteit: ze binden moleculen aan hun oppervlak en laten de overige eigenschappen van de wijn zo veel mogelijk intact. Bij roséwijnen kan koolstoffiltratie een te donkere kleur terugbrengen naar een lichtere, aantrekkelijkere tint, ideaal voor de doelgroep die vaak lichtere, fruitigere wijnen verwacht.
Waarom kleur verwijderen in roséwijnen?
Hoewel de kleur van rosé een bepalende factor is voor consumenten, verwachten de meeste van deze consumenten een rosé wijn die licht van kleur is. Daarom kan een te donkere rosé onverwacht een negatieve indruk wekken. Donkere tinten kunnen worden geassocieerd met een zwaardere, robuustere wijn, terwijl veel rosédrinkers juist lichtere, frisse wijnen zoeken. Koolstoffilters bieden een manier om de intensiteit van de kleur te verminderen, zodat de wijn visueel aantrekkelijker is voor deze doelgroep.
Daarnaast kunnen tijdens het productieproces onverwachte factoren leiden tot een ongewenste kleur. Denk aan een te lange schilweking of een batch druiven met een onverwacht hoog gehalte aan kleurstoffen. Het gebruik van koolstoffilters kan dan helpen om de balans te herstellen. Toch is dit proces niet zomaar toegestaan en komt het met enkele belangrijke regels.
Het proces en de regelgeving
Koolstoffilters kunnen technisch gezien dus een effectieve oplossing bieden voor te donker gekleurde rosé wijnen. Maar het gebruik ervan en de toepassingen worden wel degelijk strikt gereguleerd. Binnen de Europese Unie gelden regels die bepalen in welke mate en onder welke omstandigheden koolstoffiltratie toegestaan is. De regels hebben tot doel om de authenticiteit en de natuurlijke kwaliteit van wijn te waarborgen, zodat er geen onnodige of ingrijpende manipulaties plaatsvinden die afbreuk doen aan het karakter van de wijn.
Het gebruik van koolstoffilters voor roséwijn is in sommige gevallen toegestaan, maar alleen binnen bepaalde grenzen. Zo is er vaak toestemming vereist om deze techniek te gebruiken, en wijnmakers moeten kunnen aantonen dat de filtratie noodzakelijk is om technische of kwaliteitsproblemen op te lossen, zoals overmatige kleur, troebelheid of ongewenste componenten in de wijn. Het doel hiervan is om ervoor te zorgen dat deze techniek niet routinematig wordt toegepast, maar eerder als een correctieve maatregel in specifieke gevallen.
Daarnaast zijn er voorschriften omtrent de maximale hoeveelheid koolstof die mag worden gebruikt, evenals richtlijnen voor hoe de wijn na filtratie moet worden geanalyseerd. Teveel filtratie kan immers de complexe aroma’s, smaak en structuur van de wijn beschadigen, en daarmee afbreuk doen aan de kwaliteit van de wijn.
Het vinden van de balans
Het gebruik van koolstoffilters vereist precisie en vakmanschap. Te veel filtratie kan niet alleen de kleur verwijderen, maar ook aroma’s, smaak en zelfs de structuur van de wijn aantasten. Dit is vooral een risico bij roséwijnen, die vaak gewaardeerd worden om hun verfijnde tonen van rode vruchten, citrus en bloemen. Daarom moeten wijnmakers voorzichtig doseren en grondig testen om ervoor te zorgen dat alleen de overtollige kleurstoffen worden verwijderd, zonder de karakteristieke eigenschappen van de wijn aan te tasten.
Het naleven van de regelgeving is hierbij cruciaal. Niet alleen om de kwaliteit te waarborgen, maar ook om te voldoen aan de strikte eisen van wijnkeurmerken en certificeringen. Producenten die niet aan deze regels voldoen, kunnen te maken krijgen met sancties, of, in het ergste geval, hun wijn niet mogen verkopen onder de beoogde classificatie.
Voordelen en uitdagingen
Het gebruik van koolstoffilters biedt voordelen voor roséproducenten. Het is een relatief eenvoudige en kostenefficiënte methode om de visuele aantrekkingskracht van de wijn te verbeteren. Dit geeft wijnmakers flexibiliteit in het productieproces, zelfs wanneer omstandigheden zoals druivenkwaliteit of schilcontact niet helemaal volgens plan verlopen. Bovendien kan het gebruik van deze techniek, mits correct toegepast, bijdragen aan het leveren van een consistent product dat voldoet aan de verwachtingen van de consument.
Desalniettemin moeten wijnmakers waakzaam zijn voor de mogelijke nadelen. Overmatige filtratie kan leiden tot verlies van smaakcomplexiteit en aroma's, wat de algehele ervaring van de wijn negatief beïnvloedt. Daarnaast, zoals eerder genoemd, kunnen consumenten die voorkeur geven aan natuurlijke en minimaal bewerkte wijnen kritisch zijn over het gebruik van technieken zoals koolstoffiltratie. Transparantie en zorgvuldige communicatie over de productieprocessen zijn daarom essentieel voor het behoud van het vertrouwen van de consument.
Conclusie
Het gebruik van koolstoffilters voor het verwijderen van kleur bij de vinificatie van roséwijn is een krachtig hulpmiddel dat wijnmakers kan helpen bij het bereiken van de perfecte balans tussen kleur en smaak. Echter, vanwege de regelgeving en de mogelijke invloed op de wijnkwaliteit, moet deze techniek met de nodige zorg en vakmanschap worden toegepast. Wijnmakers moeten niet alleen de technische uitdagingen van filtratie overwinnen, maar ook voldoen aan strikte richtlijnen om de authenticiteit en kwaliteit van hun wijn te waarborgen. Zoals bij elke interventie in het wijnproductieproces, is het essentieel om een balans te vinden tussen het verbeteren van het eindproduct en het behouden van de natuurlijke kwaliteiten waar roséwijn zo om wordt gewaardeerd.