Spanje

Spanje

Inleiding

Hoewel Spanje het land is met het grootste oppervlak aan wijnbouwgebied ter wereld, is het zeker niet de grootste producent qua hoeveelheden wijn... Voorstelbaar: van alle wijnproducerende landen is Spanje het meest bergachtig. De omstandigheden waaronder de druiven in grote delen van het land geteeld worden zijn hierdoor lastig en de opbrengsten per hectare relatief laag. De ligging op grote hoogte levert dan misschien wel en laag rendement op, het geeft tegelijkertijd de mogelijkheid tot het maken van geconcentreerde, spannende wijnen. De grote verschillen in temperatuur tussen de seizoenen en vooral de grote wisselingen tussen de dag- en nacht temperatuur, maken het onmogelijk om wijnen te creëren die kracht en rijke smaak combineren met voldoende frisheid. De druiven winnen door deze omstandigheden namelijk enorm aan smaakstoffen en concentraat. In veel regio's is het hierdoor vooral de kunst van de wijnmaker om van deze druiven een hoogwaardig en genietbaar product te maken. Naast zorgzaamheid en noeste arbeid, zijn het vooral de moderne wijntechnieken die garant staan voor expressieve wijnen.
Door de invoering van moderne techniek (temperatuurgecontroleerde vergisting, gebruik van roestvrij staal, etc.), maar ook door bijvoorbeeld aanplant van hoogwaardige kwaliteitsdruiven in plaats van druiven die alleen maar veel sap opleveren, is er veel veranderd in het aanbod van Spaanse wijnen. Daar is echter eerst een grote omslag in het denken over wijn aan voorafgegaan.
In het zuidelijke deel, en helemaal in bijvoorbeeld La Mancha werden enkele decennia terug nog gigantische hoeveelheden, vooral witte, wijn geproduceerd. Naar de smaak van de plaatselijke bevolking moesten deze wijnen vooral licht en toegankelijk zijn, of neutraal om verstookt te kunnen worden tot brandy. Eenzelfde fenomeen zagen we in de regio rond Valencia en Alicante, waar grote hoeveelheden wijn werden gemaakt. Hetzij om lichtere wijnen uit het noorden mee op te peppen, of om te mengen met witte wijnen voor de toen populaire claretes. De toetreding tot de EU vergrootte in een klap de afzetmarkt, echter ook het besef dat export alleen mogelijk was wanneer er enorme kwaliteitsverbeteringen werden doorgevoerd. Grote bedrijven gingen zich niet meer alleen op hoeveelheid richten, maar ook op kwaliteit. Kleinere wijnproducenten zorgden ervoor dat ze vooral de specifieke kenmerken van de streek, de druivenrassen en de wijntypes tot uitdrukking gingen brengen. Successen van grote wijnpioniers en kleine kwaliteitsdomeinen, droegen bij aan het besef dat er een enorme potentie in het land aanwezig is om kwaliteitswijnen te produceren. In alle klassen: van gewoon goed tot absolute topkwaliteit.

Geschiedenis

De Spaanse wijngeschiedenis gaat minstens 3000 jaar terug toen Fenicische handelaren een haven stichtten op de zuidwestkust, Gadir genaamd (het huidige Cádiz), landinwaarts trokken om er de stad Xera te stichten (het huidige Jerez de la Frontera), en wijnstokken plantten op de omliggende heuvels. Het warme klimaat en de smaak van toen waren in het voordeel van de zoetere wijnen die gemakkelijk bewaard konden worden. Hierin ligt de oorsprong van de Spaanse versterkte wijnen. Aan het begin van het Christelijk Tijdperk behoorden de Spaanse wijnen tot de meest verhandelde goederen van het Middellandse-Zeegebied en Noord-Afrika

Zelfs tijdens de Moorse overheersing in Zuid-Spanje (711-1492), ging het cultiveren van wijnstokken door en werd zelfs verbeterd. Sommige wijngaarden, onder de rechtsbevoegdheid van meer liberale kaliefen, kregen toestemming om hun wijnproductie voort te zetten. Het was echter pas ná het herstel van de katholieke monarchie dat wijnbouw en -productie écht van betekenis werden.
Tegen de 16º eeuw was de AD 'Sack' van Jerez, de Canarische Eilanden en Alicante het belangrijkste product van de Falstaffiaanse festiviteiten van Castilla la Nueva tot Newcastle. De beroemd geworden gelegenheid, ter ere waarvan Sir Francis Drake 'the King of Spain's Beard' componeerde, was een aanval op de haven van Cádiz in 1597 waar 2900 pijpen sherry buit werden gemaakt.

Spanje's volgende grote stap voorwaarts kwam halverwege de 19º eeuw, toen de wijngaarden in de noordelijker gelegen Europese wijngebieden langzaam maar zeker werden verwoest door Phylloxera Vastatrix (druifluis). Terwijl het beestje zich een weg zuidwaarts knabbelde, staken Franse wijnproducenten de Pyreneeën over om te zien of ze hun beroep op Spaanse grond konden voortzetten. Vaak brachten ze wijnstokken van hun favoriete rassen met zich mee. Sommige wijngaarden met cabernet-sauvignon en merlot stokken dateren nog uit die tijd.
Natuurlijk bereikte de Phylloxera uiteindelijk (rond de eeuwwisseling) ook Spanje, maar tegen die tijd was de oplossing van het enten op Amerikaanse onderstokken al gevonden en konden de wijngaarden - met een minimale onderbrekingstijd in de productie - herplant worden.

Maar andere rampen kondigden zich aan. Door de Spaanse Burgeroorlog moest de wijnbouw sterk aan belang inboeten en, toen die voorbij was, werd het herstel belemmerd door de Tweede Wereldoorlog die de wijnafname in de rest van Europa stillegde. Spanje had echter, ondanks het verval van de Spaanse wijngaarden (op enkele opmerkelijke uitzonderingen na), genoeg kwaliteitswijn kunnen produceren om te kunnen exporteren.

Hoe dan ook, begin jaren '50, werd alles weer normaal: de kwaliteit en kwantiteit gingen de goede richting uit en de exportmarkt leefde weer op. Plaatselijke wijnbeschermingsverenigingen verkregen officiële erkenning, en men legde de basis voor het uitgebreide stelsel van het Spaanse 'Denominación de Origen' systeem.

Sindsdien is Rioja een gevestigde naam. Langzamerhand krijgt Rioja gezelschap van veel van de 62 andere D.O.'s, variërend van Txakolí, in het noorden, tot Tacoronte-Acentejo, een van de nieuwste Denominaciónes de Origen van de Canarische Eilanden. Sommige producenten uit deze streken hebben niet gewacht op toetreding tot het 'Denominación de Origen' systeem om goede wijnen op de markt te brengen. Onder hun eigen naam of streeknaam, verkopen zij hun wijnen als eenvoudige tafelwijn of streekwijn.

Wijnwetgeving - Kwaliteitsniveau

VdM - Vino de Mesa
Wijn van druiven die afkomstig zijn uit ongeclassificeerde wijngaarden of wijn die gedeclassificeerd is omdat hij gemengd is. Volgens de EU wetgeving is het zo dat wanneer twee wijnen uit verschillende geclassificeerde zones gemengd worden (ongeacht hun origine), zij automatisch een tafelwijn worden. Wijn die in Spanje gemaakt wordt, maar die bestaat uit wijn van verschillende categorieën, is dus Vino de Mesa en mag geen andere regionale of oogstinformatie vermelden.

VC - Vino Comercal
'Vino de Otras Comarcas con Derecho a la Utilización de Mención Geográfica' of eenvoudigweg Vino Comarcal (VC - Plaatselijke wijn), zit net tussen de Vino de Mesa en Vino de la Tierra in. Er zijn 28 VC gebieden geregistreerd bij het INDO en men kan deze het best zien als gebieden die waarschijnlijk nooit de eenvoudige landwijnstatus zullen overstijgen. Behalve aan 28 geregistreerde gebieden wordt de VC status ook verleend aan wijnen die niet tot het INDO systeem behoren. Voorbeelden zijn: Marqués de Griñón (Vino de Mesa de Toledo) en Yllera (Vino de Mesa de Castilla-León). De enige bedoeling is dat deze wijnen (dat wil zeggen VdM de Toledo of VdM de Castilla-León) het oogstjaar mogen vermelden op het etiket, hetgeen bij wet verboden is voor gewone 'Vino de Mesa'.

VdlT - Vino de la Tierra
'Vino de Mesa con Derecho al Uso de una Indicación Geográfica' (tafelwijn met het recht op een geografische verwijzing) of, beter bekend als: Vino de la Tierra (VdlT), is afkomstig van speciaal afgebakende gebieden in Spanje, die niet de Denominación de Origen status hebben, maar die erkend worden als wijn uit een bepaald gebied met een typisch eigen streekkarakter. In totaal zijn er 28 VdlT gebieden geregistreerd bij het INDO. Die gebieden zijn potentiële kandidaten voor een D.O. status. Vier VdlT gebieden hebben inderdaad al een volgende stap gemaakt: een ervan is DEp en drie hebben een DOp (zie verder).

D.E.(p) - Denominación Específica (provisional)
Een status, die kan worden toegekend aan een Vino de la Tierra, die op weg is naar een D.O. status. D.E. wijnen komen van gebieden die nog geen D.O. status hebben, of wijnen van verschillende druiven, waarvan bijv. maar één druivenras tot de D.O. behoort, maar die toch erkenning verdienen door hun unieke kwaliteiten. D.E. wijnen worden meestal tot D.O. gepromoveerd als ze hun 'waarde' bewezen hebben en ze buiten de grenzen van hun productiegebied een eigen markt veroverd hebben: D.O. Rías Baixas begon als de D.E. Albariño. Deze bevatte alleen wijnen gemaakt van de Albariño-druif uit de provincie Pontevedra, en Cava begon als een D.E. die de bereiding van mousserende wijn controleerde, zonder enige verwijzing naar de plaats van herkomst. 
Wettelijk gezien staan D.E. wijnen, tot ze gepromoveerd worden, op hetzelfde niveau als Vinos de la Tierra. Het was de normale gang van zaken dat de D.E. status (D.E.p) voorlopig toegekend werd voor een beginperiode en dat hij later, als de bodegas hun ernst en goede wil bewezen hadden, bevestigd werd. Wettelijk gezien, worden D.E. wijnen nog steeds beschouwd als Vinos de la Tierra (tafelwijnen) tot ze promoveren. Het is echter onwaarschijnlijk dat er nieuwe bijkomen. De huidige manier om wijnen de D.O. status te verlenen is immers via de voorlopige D.O. status (zie verder). Slechts één D.E.p blijft in het systeem (Cebreros) en de enige echte D.E. die overblijft is Brandy de Jerez, omdat hier alleen de productiemethode gecontroleerd kan worden en niet de origine van de druiven.

D.O.(p) - Denominación de Origen provisional
Tot deze categorie behoren wijnen die een opwaardering ambiëren, maar die uit een streek komen waar slechts een of twee bodegas zich de moeite getroost hebben om hun wijngaard te herplanten en andere investeringen te plegen.

Denominación de Origen of D.O.
De Spaanse klassiekers, elk met zijn eigen Consejo Regulador, dat toezicht houdt op elk aspect van de druiventeelt en de wijnbereiding. In totaal zijn er 63 en slechts 3 van Spanjes 17 autonomias (Asturias, Cantabria ) hebben geen D.O. wijn binnen hun grenzen.

Denominación de Origen Calificada of D.O.C.
Een nieuwe categorie (sinds 1988), die overeenkomt met de Italiaanse D.O.C.G categorie en is voorbehouden aan wijnen van de beste kwaliteit, die gedurende een zeer lange periode bewezen hebben dat ze die onafgebroken kunnen volhouden. Andere kenmerken zijn de druivenprijs (minstens 200% van de basisprijs), de verplichte botteling in origine en de zeer strenge keuringen. Op 9.4.91 werd deze status voor het eerst toegekend, en wel aan de D.O. Rioja.

Cava
is nu een op zichzelf staande D.O., geclassificeerd naar productiemethode en geografische gebieden. Wat uniek is aan Cava is dat individuele wijnproducerende gebieden een aanvraag kunnen indienen om Cava te mogen produceren, ongeacht hun geografische ligging. Als de Cava licentie eenmaal is toegekend, is ze alleen geldig voor het betreffende gebied. Toen Cava van DE naar DO promoveerde, verloren veel gebieden het recht om hun mousserende wijn 'Cava' te noemen en moesten hem 'Vino Espumoso' noemen. Dat was een maatregel die niet overal in dank werd afgenomen, hoewel het tot doelstelling had de hoge kwaliteit van de wijn te behouden. 
NB: 95% van de Cava komt uit de uiterste noordoosthoek van Spanje, en 95% daarvan is afkomstig uit de provincie Barcelona. Weer 95% van dit percentage komt uit de omstreken van het stadje Sant Sadurni d'Anoia, dat ook stille wijnen produceert die de D.O. Penedés dragen. Sant Sadurni D'Anoia ligt namelijk in deze D.O..

De Spaanse wijnwetten zijn nu beter op elkaar afgestemd: dezelfde minimumeisen gelden voor crianza, reserva en gran reserva wijnen, uit de verschillende D.O.'s.

Wijnwetgeving - De status van de Spaanse wijnen

VINO JOVEN (Jonge wijn)
Wijn gemaakt om jong te drinken, direct na klaring gebotteld. Ook bekend onder de naam 'Vino del Año'. Het INDO (Instituto Nacional de Denominaciones de Origen) stimuleert het gebruik van de term 'Vino Joven' in plaats van de benaming 'Sin Crianza'. Dit zijn wijnen die minder dan zes maanden of zelfs helemaal niet op hout gerijpt zijn. Er zijn Sin Crianza-wijnen die gedurende een jaar in een tank opgeslagen liggen en dan nog tot zes jaar op fles uitrijpen. Dit zijn dus wijnen zonder houtrijping die men echter geen jonge wijnen kan noemen. De huidige wettelijke benaming van deze wijn is 'Con Simple Garantía de Origen'. Die benaming vindt men echter nogal ingewikkeld, en de discussie gaat door... In de rest van Europa blijft men ondertussen rustig de benaming 'Sin Crianza' gebruiken, en iedereen weet precies wat ermee bedoeld wordt.

CRIANZA
Deze wijn heeft minstens twee volledige kalenderjaren opgeslagen gelegen, met een minimum van zes maanden op eikenhouten vat ('barrica'). Sommige gebieden zoals Rioja moedigen een houtrijping van meer dan zes maanden aan. De crianza wijn kan in het derde jaar verkocht worden. Witte en rosado-crianzas moeten minstens gedurende één kalenderjaar in de wijnkelder rijpen, waarvan drie maanden op barrica. Ze mogen tijdens het tweede jaar op de markt gebracht worden. Voorbeeld: Een rode Crianza uit 1992, wordt geoogst in oktober '92, en moet daarna twee volledige kalenderjaren ('93 en '94) rijpen (waarvan minstens zes maanden op barrica) en mag vanaf de 1.1.1995 de bodega verlaten. Op dat moment is de wijn twee jaar en drie maanden oud en is hij in zijn derde jaar.

RESERVA
Rode reservas moeten drie kalenderjaren doorbrengen in de bodega, waarvan minstens een in barricas. Ze kunnen vanaf het vierde jaar verkocht worden. Witte en rosado reservas moeten twee kalenderjaren in de bodega blijven, waarvan zes maanden in barricas. Ze kunnen vanaf het derde jaar verkocht worden.
Voorbeeld: Een rode Reserva uit 1992, wordt geoogst in oktober 1992, moet daarna drie kalenderjaren (dat is 1993, 1994 en 1995) rijpen (waarvan minstens een jaar op barrica) en kan vanaf 1.1.1996 de bodega verlaten. Hij is dan drie jaar en drie maanden oud, en is in zijn vierde jaar.

GRAN RESERVA
Gran Reserva wijnen worden slechts in zeer goede wijnjaren bereid. Ze moeten gedurende minstens twee kalenderjaren in barricas doorbrengen, en minstens drie jaar op fles, en mogen verkocht worden vanaf het zesde jaar. Witte wijnen en rosados moeten een rijpingsproces van minimaal vier jaar achter de rug hebben, waarvan minstens zes maanden in barricas.
Voorbeeld: een rode Gran Reserva uit 1992, wordt geoogst in oktober 1992, daarop volgt een rijping van vijf kalenderjaren (1993, 1994, 1995, 1996 en 1997) waarvan minstens twee jaar op barrica. Vanaf 1.1.998 mag de wijn de bodega verlaten. Hij is dan vijf jaar en drie maanden oud en is in zijn zesde jaar.

Het Klimaat

Wat het klimaat betreft heeft Spanje zowat alles, van maritiem en vochtig tot semi-aride, met zowel Middellandsezee- als Atlantische invloeden. De noordwestelijke regio's, te weten Galicia, Asturias, Cantabria en Pais Vasco, wordt ook wel 'het Groene Spanje' genoemd. Gezien het zeeklimaat en de vele regen die hier valt is dat niet verwonderlijk.

De oostkust, tot Alicante, heeft Middellandsezee-invloeden die afnemen naarmate men meer landinwaarts trekt. Op de hoogvlaktes van het centraal plateau, Meseta genaamd, heerst een meer continentaal klimaat. Hier is het land erg vlak, met zeer hete zomers en ijskoude winters: in sommige streken werden de wijnstokken oorspronkelijk geplant omdat het zowat de enige plant was die de extreme temperaturen kon trotseren.

Ten zuiden van Alicante heerst een Middellandsezee-, semi-aride klimaat, met een bijna droog klimaat in sommige midden-zuid gebieden, waar de rivieren regelmatig droog staan en zelfs volledig verdwijnen in de zomermaanden. Van het zuid-oosten naar het westen van de Straat van Gibraltar komen de Atlantische invloeden terug, in zekere mate geholpen door de passaatwinden. Dat verklaart ook waarom de wijngaarden in die streek (het Sherrygebied) het zoveel beter doen dan de wijngaarden voor versterkte wijn in meer oostelijke richting.

Druivensoorten

Hoewel internationale druivenrassen als cabernet sauvignon, merlot, chardonnay en sauvignon blanc en groeiende populariteit kennen, bezetten ze nog maar een kleine 5% van de Spaanse wijngaarden. De kracht en identiteit van Spaanse wijnen zitten dan ook vooral in de druivenrassen van eigen bodem. In de volgende opsomming beperken we ons dan ook tot een aantal van de meest voorkomende inheemse druivensoorten

Blauwe druivenrassen zijn:

  • Bobal
  • Cariñena
  • Garnacha
  • Garnacha tintorera
  • Graciano
  • Mencía
  • Monastrell
  • Tempranillo

Witte druivenrassen zijn:

  • Airen
  • Albariño
  • Macabeo
  • Moscatel
  • Palomino
  • Pardillo
  • Parellada
  • Pedro Ximénez
  • Verdejo
  • Xarel-lo

 

 

 

Onze wijnen