Inleiding
De DOC Madeira is de beschermde herkomstbenaming voor de met alcohol versterkte wijnen van het eiland Madeira. Madeira is een vulkanische eiland dat steil uit de zee oprijst, en is een autonome provincie van Portugal. Madeira is gelegen op een afstand van 850 kilometer ten zuidwesten van Portugal. Tot Madeira behoort ook het eiland Porto Santo. Wijnbouw wordt bedreven tot een hoogte van 800 meter.
Madeira kent zeer vele kleine percelen met wijnbouw. De teelt wordt voornamelijk bedreven op kleine terrassen die vaak zeer oud zijn, daardoor is mechanisatie nauwelijks mogelijk. Het grootste areaal wijnbouw vindt men op het zuidelijke deel van het eiland dat het warmst is.
De huidige Madeira is ontstaan uit het nabootsen van de metamorfose die de wijnen tijdens de zeereizen ondergingen. Voor dit unieke karakter van de Madeira meten we teruggaan naar de 15e Eeuw bij het ontstaan van de Oost-Indische route. De vaten Madeira werden voornamelijk als ballast meegenomen doos de schepen die op Madeira hun bevoorrading kwamen inslaan voor de tocht rond Kaap de Goede Hoop richting Indië, China en Japan. De wijnen bleken na de woelige zeetrip beter dan ooit tevoor. Het unieke karakter van deze Madeira werd in die tijd extra benadrukt door de speciale vermelding 'Returned Wine' en 'Indian Circuit Wine' aan te brengen op de vaten en op de flessen. Deze wijnen waren felbegeerd. Het duurde tot in 1794 voor men het mysterie omtrent deze metamorfose had ontrafeld. De wijn veranderde door de grote temperatuurschommelingen in combinatie met de vochtige zeelucht. Dit proces probeerde men op land na te bootsen door de vaten in kamers te leggen waarlangs de muren pijpen werden aangebracht waardoor er hete lucht circuleerde. Het principe van de estufa en het huidige karakter van de Madeira was geboren. De wijnen krijgen hierdoor een 'onsterfelijke bewaarkracht'.
Geschiedenis
Rond 1420-1440 werden de eerste wijnstokken van het ras malvasia aangeplant. In Europa was madeirawijn al vroeg bekend. Shakespeare haalde de wijn in 1597 reeds aan in één van zijn toneelstukken. De Portugese zeevaarders zorgden ervoor dat de wijn van het eiland overal ter wereld bekend werd. Rond 1654 kregen de Engelsen privileges met betrekking tot de handel in Portugese wijnen van zowel het vasteland als Madeira. De vele Engelse merknamen van Madeira's dateren nog uit die periode. In het begin van de achttiende eeuw werden de Verenigde Staten een belangrijke afnemer van Madeira. In deze eeuw was er tevens sprake van twee doorbraken met betrekking tot de bereiding van madeirawijnen: de versterking met alcohol tijdens de gisting en het inlassen van een periode van hoge temperatuur bij de opslag. De introductie van de druivenrassen boal en tinta negra mole vond plaats in de zeventiende en de achttiende eeuw. In de negentiende eeuw daalde de export van madera sterk als gevolg van concurrentie met andere wijnen, een meeldauwepidemie en de schade toegebracht door de druifluis. In de twintigste eeuw leefde de wijnbouw weer op.
Het AOC decreet
Het alcoholpercentage moet minstens 9% bedragen (voor de basiswijn).
De opbrengst mag maximaal 80 hectoliter per hectare opleveren
De wijnen moeten minimaal drie jaar worden opgeslagen.
Het decreet erkent volgende appellaties: DOC Madera rood en wit.
De rode wijnen mogen bestaan uit de druivenrassen bastardo, tinta da madeira, malvasia roxa, verdelho tinto en tinta negra mole.
De witte wijnen mogen bestaan uit de druivenrassen sercial, boal, malvasia, cândida, terrantez en verdelho branco.
De Wijnen
De druiven worden per ras geoogst, ontsteelt en daarna vergist bij 23-25°C. De gisting wordt gestopt wanneer de gewenste zoetheidsgraad is bereikt; voor droge Madeira's wordt lang vergist, voor zoete slechts kort. Het stoppen van de gisting gebeurt door het toevoegen van alcohol tijdens het vergistingsproces (het versterken van de wijn). Het tijdstip van toevoeging van alcohol is afhankelijk welk type en zoetheidsgraad de wijnbouwer wenst te bereiken. Er wordt alcohol toegevoegd tot een percentage van 19-22% is bereikt, daarna wordt de met alcohol versterkte wijn enige maanden opgeslagen en ten slotte geklaard en gefilterd. Vervolgens wordt gedurende 3-4 maanden een warmtebehandeling gegeven in een estufa (warme kamer) met een temperatuur van 45-50°C voor eenvoudige madeira's. De betere worden verwarmd tot 35-40°C gedurende zes maanden. De frasqueira's worden niet kunstmatig verwarmd, maar liggen relatief lang in een ruimte met een temperatuur van circa 30°C (Canteiro methode). Na de warmtebehandeling wordt madera opgeslagen op houten vaten bij circa 20°C. Is tijdens de opslag alcohol verdampt, dan mag deze worden aangevuld. Na de warmtebehandeling hebben madeira's een botergeur als gevolg van het hoge aldehydegehalte. Zeer karakteristiek is ook dat de wijn altijd een licht gebrande en rokerige karamelsmaak krijgt. Na het rijpen op vat vindt het blenden plaats, dat bepalend is voor het type madera.
Bij madeira's overheerst altijd een karamelgeur en smaak. Er worden echter zeer vele andere geuren onderscheiden zoals hout, gedroogde vruchten, kruiden en specerijen. De waar te nemen aroma’s zijn uiteraard ook heel afhankelijk van de gebruikte hoofddruif in de blend.
Typen Madeira
Er bestaat een groot aantal typen madeira die vaak Engelse namen dragen. Van droog naar zoet onderscheidt men bij de toprassen: sercial (droog), verdelho (halfdroog), boal (halfzoet) en malmsey (zoet). Bij het druivenras tinta negra mole spreekt men van dry, medium dry, medium rich en fine rich zonder rasaanduiding. De duur van de opslag in jaren leidt eveneens tot verschillende madera benamingen: 3, 5, 10, 15 years old. Frasqueira's zijn minimaal 22 jaar oud en dragen een Oogst en botteljaar.
GRANEL
Granel is een zeer simpele madera met een geforceerde estufa, een korte opslag in grote tanks, soms gezoet en gekleurd met karamel. Deze wijn staat bekend als keukenmadera en wordt gemaakt van het ras tinta negra mole.
RAINWATER
Speciaal type madera dat vooral in de Verenigde Staten populair werd. Het is een halfdroge en zachte wijn die gemaakt wordt van de rassen verdelho en tinta negra mole.
FINEST
Heet ook 'choice' of 'selected'. Op het etiket aangeduid met dry, medium dry, medium sweet en sweet. Gemaakt van het ras tinta negra mole. Is meestal drie jaar oud.
RESERVE
Vroeger 'over 5 years old' genoemd. Het is een blend van verschillende oogstjaren met een gemiddelde leeftijd van 5 jaar. Deze madera bestaat voor een groot deel uit het ras tinta negra mole.
SPECIAL RESERVE
Werd vroeger ook 'old reseve' of 'over 10 years old' genoemd. Het is een mengwijn van diverse oogstjaren met een gemiddelde leeftijd van tien jaar.
EXTRA of EXCLUSIVE RESERVE
Vroeger 'very old reserve' of 'over 15 years old'genoemd. De gemiddelde leeftijd van de gebruikte wijnen moet ten minste 15 jaar zijn. Bestaat meestal uit één van de toprassen.
FRASQUEIRA
Deze madera van de allerhoogste kwaliteit moet minimaal 20 jaar op vat plus twee jaar op fles gelegen hebben alvorens verkoop mag plaatsvinden. Vroeger heette deze wijn vintage madera. Een frasqueira moet volledig bestaan uit één van de toprassen die op het etiket, samen met het oogst en botteljaar, worden vermeld. Frasqueira's worden steeds zijn steeds afkomstig van één goed oogstjaar. Ze hebben een milde temperatuurbehandeling ondergaan en zijn lang op houten vaten opgeslagen geweest. Na bottelen verandert de kwaliteit van frasqueira niet meer.
Klimaat
Het klimaat is subtropisch met milde winters en gematigde zomers. Het zuidelijke deel van het eiland is warmer dan het noordelijke Er is veel regenval.
Terroir
Het eiland is van vulkanische origine, de kleiachtige bodem bestaat daarom voornamelijk uit verweerde tufsteen en basalt. Daartussen vindt men humus.
