Verklaring
In Champagne functioneert een systeem van kwaliteitsclassificatie per gemeente. De classificatie, de échelle des crus, wordt uitgedrukt in een percentage. De beste gemeenten staan voor 100 procent in deze rangorde genoteerd. Het principe dat ten grondslag ligt aan deze échelle des crus dateert van 1873, toen de regionale krant l'indépendant Rémois, de wijngaarden van de Champagne in verschillende groepen verdeelde en de gemeenten Ay, Cramant en Verzenay op de eerste plaats zette.
In 1911 kreeg de indeling een status, toen het Syndicat des vins de Champagne een officiële classificatie opstelde van alle wijnbouwgemeenten, gebaseerd op de gemiddelde prijs van een kilo druiven gedurende de daaraan voorafgaande 25 jaar.
Deze eerste échelle des crus ging van 22,5 procent tot 100 procent. Sindsdien is dit classificatiesysteem ettelijke keren herzien. Voor het laatst in 1985.
In 1941 werd het laagste niveau, dat toen al niet meer 22,5 procent maar 50 procent was, opgetrokken tot 58 procent. Na de tweede wereldoorlog werd het 70 procent en inmiddels is de bodem in deze classificatie goed voor 80 procent.
De omstandigheden in de laagst geklasseerde gemeenten zijn schijnbaar minder matig. Bovendien is het aantal gemeenten dat tot de absolute top behoort - ze staan genoteerd voor 100 procent op de échelle des crus - in de loop der tijden gegroeid. Sinds 1985, het jaar van de laatste wijzigingen, zijn er 17 in plaats van 12 gemeenten met 100 procent.
Grand Cru - Premier Cru
In totaal zijn er 320 onderscheiden wijnbouwgemeenten in de classificatie opgenomen. Naast 17 grand cru gemeenten, met een percentage van 100 in de rangorde, zijn er 41 gemeenten die een premier-cru status hebben. De wijngaarden zijn er gewaardeerd met 90, 93, 94, 95 of 99 procent.
De termen premier en grand cru mogen op het etiket worden gebruikt, maar in de praktijk zien we dat zelden. Slechts kleine champagneproducenten, zogenaamde récoltants-manipulants, en enkele coöperaties maken van de mogelijkheid gebruik.
De grote champagnehuizen maken hun productie van druiven uit eigen wijngaarden en van druiven die ze bij een groot aantal wijnbouwers, veelal verspreid over de totale Champagne viticole, kopen. Die champagnes zijn meestal het resultaat van het mengen van wijnen uit gemeenten met een verschillende échelle des crus, uit de onderscheiden districten.
Om een vergelijking te maken, zouden we kunnen zeggen dat de gemeenten met 100 procent in de échelle des crus een soort 'crus classés' zijn, dat de premiers crus die met meer dan 90 procent worden gewaardeerd de plaats innemen van de 'crus bourgeois' en dat de andere 250 gemeenten het champagne equivalent zijn van de 'petits châteaux' van Bordeaux.
Belang
Het systeem van de échelle des crus is van cruciaal belang in de economische relatie tussen de twee voornaamste partijen in Champagne, tussen de druivenleveranciers (in casu particuliere wijnbouwers en coöperaties) en de druivenkopers (in casu vooral de grote champagnehuizen).
Onder toezicht van het Comité interprofessionel du vin de champagne (CIVC), de alles overkoepelende organisatie, wordt jaarlijks de prijs van een kilo druiven vastgelegd. Dat gebeurd na uitgebreide consultaties, overleg en onderzoek, vlak voor de start van de oogst. De geannonceerde prijs is die van een 100 procent gemeente, op basis waarvan een kilo druiven uit elke andere gemeente binnen de échelle des crus kan worden berekend.
Overigens worden er nog wel eens premies bovenop de vastgestelde prijs gezet - gezonde en rijpe druiven uit een 80 procent gemeente kunnen superieur zijn aan druiven uit een 100 procent gemeente die onrijp, rot of beschadigd zijn.
Vertrouwensrelatie
Door de soms subtiele verschillen in terroir, dat wil zeggen in meso- n microklimaat, hellingsgraad van de wijngaard, ligging ten opzichte van de zon, bodemstructuur en bodemsamenstelling, is er niet alleen sprake van karakterverschillen maar eveneens van kwaliteitsverschillen binnen de districten.
Datzelfde geldt natuurlijk binnen de gemeenten. Sommige wijngaarden zijn beter dan andere. Niettemin zegt de officiële kwaliteitsclassificatie in de Champagne, de échelle des crus, niets over specifieke wijngaarden binnen gemeenten, maar is ze slechts een uitdrukking van het kwaliteitsverschil tussen de gemeenten. Het systeem van de échelle des crus lijkt dus niet op het classificatiesysteem, zoals dat bijvoorbeeld in de Côte d'Or en in Chablis in Bourgogne functioneert. In de Champagne is de échelle des crus niet een classificatie die iets zegt over de relatie tussen de specifieke wijngaard en de daarvan afkomstige wijn. De échelle des crus is een uitdrukking van het kwaliteitsoordeel van de druivenkopers, de champagnehuizen, over de wijnbouwers - druivenleveranciers in een bepaalde gemeente.
Zeker in de tijd dat het classificatiesysteem ontstond kenden de kopers van de druiven, de champagnehuizen, de bijzonderheden van de gemeenten, de eventuele kwaliteitsverschillen van percelen binnen een gemeente, niet. Dat interesseerde hen ook niet. Het ging hen (en gaat hen nog steeds) om de kwaliteit van de druiven, onafhankelijk van hun specifieke herkomst. Of ze van een akker hoog op de helling, halverwege op de helling, of in het dal afkomstig zijn, vindt de koper weinig interessant. Bovendien biedt de wijnbouwer - druivenleverancier de opbrengst van de verschillende percelen als totaliteit aan. De koper is er echter bereid een hogere kiloprijs te betalen als de druiven rijp en gezond zijn. In sommige gemeenten rijpt het fruit systematisch, praktisch ieder jaar, beter en gezonder dan in andere.
Champagne is, algemeen gesproken, geen vin de terroir. Champagnehuizen maken geen champagne die wordt getypeerd door een specifieke, geografische herkomst, door een terroir. Ze maken een cuvée in de stijl van het huis. Champagne is een vin de la maison. Niettemin zijn er champagnehuizen die trots vermelden dat hun champagnes een échelle hebben van bv. 98%.
Er is nu meer bekend over het belang van de verschillende terroirs dan in 1911. Wellicht zou het systeem van de échelle des crus kunnen worden aangepast en verbeterd door het specifieker te maken. Sceptici zien niets in een toespitsing van het échelle systeem op wijngaarden, of zelfs delen daarvan. Wie zegt dat wat wordt geleverd ook werkelijk overeenkomt met de mooie naam die men aanbiedt? Het gaat om een vertrouwensrelatie tussen leverancier en afnemer, tussen de vendeur de raisins en de acheteur de raisins. Je moet als champagnehuis weten bij wie je koopt en de leverancier moet weten wat de koper wil. Er is om die reden vaak sprake van langlopende contracten tussen een champagnehuis en haar druiven leverende wijnbouwers. Niet zelden zijn er relaties die meerdere generaties omvatten.
Een overzicht van de dorpen en de waardering op de échelle des crus
